Poraj (gmina)
| gmina wiejska | |||
.JPG) Urząd gminy w Poraju | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| TERC |
2409042 | ||
| Wójt |
Katarzyna Kaźmierczak | ||
| Powierzchnia |
58,53 km² | ||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||
| • gęstość |
191,5 os./km² | ||
| Nr kierunkowy |
34 | ||
| Kod pocztowy |
42-360 | ||
| Tablice rejestracyjne |
SMY | ||
Adres urzędu: ul. Jasna 2142-360 Poraj | |||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
| |||
Położenie na mapie powiatu
| |||
| 50°40′44″N 19°12′58″E/50,678889 19,216111 | |||
| Strona internetowa | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||
Poraj (do 1925 gmina Choroń[2]) – gmina wiejska w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.
Siedziba gminy to Poraj.
Według danych z 30 czerwca 2004[3] gminę zamieszkiwało 10 605 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku[4] gminę zamieszkiwało 10 925 osób.
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[5] gminę zamieszkiwało 10 914 osób.
Historia[edit | edit source]
Poraj i jego okolice wchodziły od reformy gminnej 1 stycznia?/13 stycznia 1867 w Królestwie Polskim w skład gminy Choroń, która należała do powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej[6].
W czasie I wojny światowej (1915–19) gminę Choroń przecięła granica delimitacyjna pomiędzy niemieckim a austriackim okupantem. Część austriacką (liczącą w 1916 roku 2414 mieszkańców) włączono do nowo utworzonego powiatu dąbrowskiego, zachowując gminę o nazwie Choroń[7]. Ludniejszą część niemiecką (liczącą w 1916 roku 3178 mieszkańców). Niemcy przekształcili 27 lutego 1915 w gminę Poraj w powiecie będzińskim, składającą się z miejscowości położonych na zachód od Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, czyli Gienzyn (Gęzyn), Jastrzębie (Jastrząb) i Kuźnica (Kuźnica Stara) oraz główna, zachodnia część Poraja. Do gminy Poraj dołączono także miejscowość Masłońskie z przeciętej granicą gminy Żarki oraz folwark i domy mieszkalne Oczko z dotychczasowej gminy Koziegłowy. Pierwszym wójtem Poraja został Ludwik von Ryczowolski[8].
Po wojnie władze polskie ponownie zespoiły rozdzielone gminy Choroń i Poraj, przywracając jednostce jej pierwotną nazwę Choroń, natomiast zachowując siedzibę w Poraju[9]. W okresie międzywojennym gmina Choroń należała do powiatu będzińskiego w woj. kieleckim. 18 lutego 1925 roku gmina Choroń została zniesiona przez przemianowanie na Poraj[10]. 1 stycznia 1927 roku gmina weszła w skład nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego w tymże województwie[11].
Po wojnie gmina przez bardzo krótki czas zachowała przynależność administracyjną, lecz już 18 sierpnia 1945 roku została wraz z całym powiatem zawierciańskim przyłączona do woj. śląskiego[12] (od 6 lipca 1950 roku pod nazwą woj. katowickie[13], a od 9 marca 1953 jako woj. stalinogrodzkie[14]). 1 lipca 1952 do gminy Poraj przyłączono gromadę Dębowiec z gminy Poczesna w powiecie częstochowskim[15].
1 lipca 1952 roku gmina składała się z 7 gromad: Choroń, Dębowiec, Gęzyn, Jastrząb, Kuźnica Stara, Poraj i Zaborze[16].
Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[17]. Powstały wówczas gromady: Choroń, Jastrząb, Kuźnica Stara (gromada), Poraj (gromada) i Przybynów[18], które 1 stycznia 1956 weszły w skład nowo utworzonego powiatu myszkowskiego w tymże województwie[19]
1 stycznia 1973 przywrócono gminę Poraj we współczesnych granicach: Choroń, Dębowiec, Dzierżno, Gęzyn, Jastrząb, Kuźnica Stara, Masłońskie, Poraj i Żarki-Letnisko, a więc obejmując częściowo obszar dawnej gminy Żarki (Dzierżno, Masłońskie i Żarki-Letnisko), natomiast Zaborze włączono do gminy Przybynów[20].
Położenie[edit | edit source]
Gmina Poraj leży w północnej części województwa śląskiego, 15 km na południe od Częstochowy oraz ok. 10 km na wschód od trasy szybkiego ruchu Gdańsk – Łódź – Częstochowa – Katowice – Cieszyn. Pod względem geograficznym gmina znajduje się w obrębie makroregionu Wyżyny Śląsko – Krakowskiej. Przez teren gminy przebiega magistrala kolejowa Warszawa – Katowice. Gmina Poraj posiada charakter turystyczno – rolniczy.
Gmina posiada:
- własne ujęcie wody pitnej wraz ze stacją uzdatniania
- sieć wodociągowa w 8 sołectwach
- sieć gazociągową w 5 sołectwach
- sieć kanalizacyjną w części Poraja wraz z oczyszczalnią ścieków.
Turystyka[edit | edit source]
W Poraju znajduje się Zalew Porajski na rzece Warcie. Jest to największy zbiornik wodny w regionie częstochowskim.
Baza noclegowa gminy Poraj:
- ośrodki Wczasowe Huty „Częstochowa” w Jastrzębiu przy zbiorniku wodnym
- Międzyklubowy Ośrodek Żeglarski w Jastrzębiu
- pensjonat „Kinga” w Żarkach Letnisku
- Harcerski Ośrodek Wodny w Poraju
- Ośrodek Stowarzyszenia Yacht Club „Zefir-Drakkar”
- pola biwakowe przy zbiorniku wodnym od strony Kuźnicy Starej i od strony Masłońskiego.
Na terenie gminy istnieją punkty gastronomiczne: restauracje, stołówki, bary, kawiarnie i inne obiekty. Na terenie gminy są obiekty sportowe:
- baseny kąpielowe odkryte, korty tenisowe, boiska sportowe, place zabaw dla dzieci
- wypożyczalnie sprzętu sportowego do sportów motorowodnych.
Gospodarka[edit | edit source]
W gminie Poraj działa kilkanaście dużych zakładów produkcyjnych specjalizujących się w branżach: tekstylno-odzieżowej, papierniczej, metalowej, budowlanej, szewskiej, spożywczej, leśnej, przetwórstwa paszowego. W urzędzie gminy zarejestrowano ok. 800 podmiotów gospodarczych działających w zakresie usługowo-produkcyjno-handlowym.
Struktura powierzchni[edit | edit source]
Według danych z roku 2002[21] gmina Poraj ma obszar 58,53 km², w tym:
- zbiornik wodny 5,04 km kw.,
- tereny leśne 25,13 km kw., (40%)
- użytki rolne 24,07 km kw., (46%)
- pozostałe 9,33 km kw.,
Gmina stanowi 12,23% powierzchni powiatu.
Demografia[edit | edit source]
Ludność ogółem to 10 300 mieszkańców, w tym sołectwa:
- Poraj 4990 mieszk.
- Choroń 1417
- Dębowiec 80
- Masłońskie 640
- Żarki-Letnisko 1980
- Jastrząb 1260
- Kuźnica Stara 315
- Gęzyn 435
Dane z 30 czerwca 2004[3]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 10 605 | 100 | 5522 | 52,1 | 5083 | 47,9 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
181,2 | 94,3 | 86,8 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Poraj w 2014 roku[1].
Sołectwa[edit | edit source]
Choroń, Dębowiec, Gęzyn, Jastrząb, Kuźnica Stara, Masłońskie, Poraj, Żarki-Letnisko.
Pozostałe miejscowości[edit | edit source]
Baranowizna, Rajczykowizna, Kuźnica-Folwark, Poraj (osada leśna), Pustkowie Gęzyńskie.
Sąsiednie gminy[edit | edit source]
Kamienica Polska, Koziegłowy, Myszków, Olsztyn, Żarki
Przypisy[edit | edit source]
- ↑ a b Gmina Poraj w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ M.P.1925.40.153
- ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Gmina Poraj w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-02-21], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Gmina Poraj (śląskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, szkoły, regon, kody pocztowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, przedszkola, statystyki [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-16] (pol.).
- ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
- ↑ Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego
- ↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 2 (str. 8)
- ↑ Rozporządzenie z d. 29 marca 1919 r. w przedmiocie przywrócenia na terenie b. Królestwa Kongresowego dawnych granic gmin wiejskich, zmienionych prze władze okupacyjne niemieckie i austriacko-węgierskie (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. 1919, nr 21, poz. 265)
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 40, poz. 153
- ↑ Dz.U. z 1926 r. nr 125, poz. 727. Tekst błędnie podaje że gmina Choroń weszła 1 stycznia 1927 roku w skład nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego, ponieważ jednostka została zniesiona w 1925 roku (powinno być: "gmina Poraj")
- ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 167.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255.
- ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 13, poz. 51.
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 20, poz. 131.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
- ↑ Uchwała Nr 24/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu zawierciańskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54)
- ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 297
- ↑ Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 12, Poz. 103).
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
